အကြံကုန် ဗဟိုဘဏ်ရဲ့ အိုးနင်းခွက်နင်း ကြေညာချက်တွေကနေ အကျိုးအမြတ်ရနေတဲ့သူတွေအကြောင်း ပြောပြလာတဲ့ ပညာရှင်တစ်ဦး

ဘယ်ချိန် ပေါ်လစီ ထပ်ပြောင်းမလဲ။ ဘယ်ချိန် နောက်မျှခြေအသစ်တခုကို ရောက်မလဲ။ ပို့ကုန်ရငွေ (Export earnings) ဒေါ်လာကို စျေးနှိမ်ယူ၍ စက်သုံးဆီ၊ စားဆီ၊ ဆေးဝါးတို့အတွက် ငွေကြေး ထောက်ပံ့မှု (Subsidize) လုပ်သင့်ပါသလား။ Society welfare (မြန်မာလူ့ဘောင်တခုလုံး၏ ရရှိမည့်အကျိုးကျေးဇူး) ဖြင့် တွက်ကြည့်လျင် လုံးဝမလုပ်သင့်ပါ။ သို့သော် လူတစ်စု၏အကျိုးအမြတ်အတွက်တော့ လုပ်သင့်ပါသည်။

ဧပြီ ၃ ရက်နေ့ကစလို့ ၂၄ နာရီအတွင်း ပို့ကုန်ရငွေ (earnings) ဒေါ်လာကို ၁၀၀ ရာခိုင်နှုန်း ၁၈၅၀ ကျပ်နှုန်းဖြင့်သိမ်းယူသည့် အမိန့်ဖြင့်စတင်ခဲ့သည်။ ထို့နောက် ဆီ ၂ ဆီ၊ ဆေးဝါး တင်သွင်းရန် ၁၈၅၃ ဖြင့် ထောက်ပံ့မှု (subsidized) လုပ်ခဲ့သည်။ အကျိုးဆက်အနေဖြင့် စီးပွါးရေးတခုလုံး ကမောက်ကမ ဖြစ်ကုန်သည်။

အပြောင်းလဲမျိုးစုံ၊ အတက်အကျကြမ်းကြမ်း လှိုင်းလုံးများဖြင့် ဖြတ်သန်းခဲ့ပြီးဖြစ်သည်။ ယခုအပတ်တွင် ရွှေစျေး၊ ဒေါ်လာစျေးကျပါပြီ အော်နေသော်လည်း ယနေ့လက်ရှိ အလုပ်အကိုင်၊ ကုန်စျေးနှုန်း၊ လက်လုပ် လက် စား၊ လခစားအခြေခံလူတန်းစားတို့၏ အခြေနေတို့ကို ထိုပေါ်လစီမလုပ်မီနှင့် ယှဉ်၍သုံးသပ်ကြည့်ပါ။ မည်မျှပို၍ဆိုးဝါးသွားသည်ကို သိရှိနိုင်ပါသည်။

ဧပြီ ၃ ရက်ကရှိသည့် စျေးကွက်မျှခြေ တဒေါ်လာ ၂၁၀၀ မှ ၅ လခန့်အကြာတွင် တဒေါ်လာ ၃၀၀၀ အော က်သို့ မဖြစ်နိုင်တော့သည့် မျှခြေအသစ်တခုသို့ ရောက်ရှိခဲ့ပြီဖြစ်သည်။ အမှားကို အမှားဟုလက်ခံ၍ အမှန်ဖြစ်အောင်ပြန်မပြင်ခြင်းသည် နောက်ထပ်အမှားတခုကို ကျူးလွန်ခြင်း ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် အမှားအတိုင်းဆက်သွားလျင် အချိန်တခုတွင် နောက်ထပ်မျှခြေအသစ်တခုသို့ ထပ်မံရောက်ရှိပါအုံးမည်။

စက်သုံးဆီသည် သယ်ယူပို့ဆောင်ခတွင် ရာခိုင်နှုန်း အများဆုံးဖြစ်သည်။ သို့သော် ကုန်ပစ္စည်းတန်ဘိုးတွင် သယ်ယူပို့ဆောင်ခသည် ရာခိုင်နှုန်း အနည်းငယ်သာဖြစ်၍ စက်သုံးဆီသည်လည်း ရာခိုင်နှုန်း အနည်းငယ်သာပါဝင်သည်။

ယခင်(ဧပြီ၃ရက်) နှင့် ယခု(စက်တင်ဘာ၂၅ရက်) ကုန်စျေးနှုန်းများကျပါသလား၊ တက်ပါသလား။ စက်သုံးဆီစျေးကရော ဧပြီ ၃ ရက်စျေးနှင့် ယခုစျေးနှိုင်းယှဉ်ကြည့်ပါ။ ကမ္ဘာ့ရေနံစျေး ယခင် ဒေါ်လာ ၁၀၀ အထက်မှ ယခု ဒေါ်လာ ၈၀ အောက်သို့ကျသော်လည်း၊ ရန်ကုန်ဒီဇယ်စျေး ယခင် ၂၂၀၀ ကျပ်မှ ယခု ၂၆၀၀ ကျပ်ဖြစ်သဖြင့် စက်သုံးဆီစျေးလည်း မကျပါ။ စားဆီစျေးလည်းမကျပါ။ ဆေးဝါးစျေးလည်းမကျပါ။

အခြေခံစားသောက်ကုန်စျေးနှုန်းများတက်၍ ငွေဖောင်းပွသော်လည်း လုပ်ခလစာများ တိုးပေးနိုင်ခြင်းမရှိပါ။တနေ့အနည်းဆုံးလုပ်ခသည် မပြောင်းသေး၊ ၄၈၀၀ ကျပ်သာ ဖြစ်သည်။ ဒေါ်လာစျေး ၁၆၀၀ ကာလတွင် ၃ ဒေါ်လာဖြစ်ပြီး၊ ယခုဒေါ်လာစျေး ၃၂၀၀ ချိန်တွင် တဒေါ်လာခွဲသာဖြစ်သည်။ အစိုးရက မည်သို့ဖြေရှင်းမည်မသိပါ။

အမေရိကန်ဒေါ်လာအညွှန်းကိန်းက နှစ် ၂၀ အတွင်းအမြင့်ဆုံး ၁၁၂ ထိရောက်နေသည်။ ထို့ကြောင့် အမေရိကန်ဒေါ်လာနှင့်ယှဉ်သည့် ကမ္ဘာ့ငွေကြေးအားလုံးတန်ဘိုးကျပါသည်။ ဤသို့သော ကမ္ဘာ့အခြေနေတွင် မြန်မာ့ငွေကြေးသည် တန်ဘိုးတက်ရန်အကြောင်းမရှိပါ။

ဒေါ်လာစျေးသည် ဩဂုတ်လကုန်တွင် အလွန်အကျွံ ဝယ်လိုအား (Demand push) ကြောင့် ဈေးနှုန်း အလွ န်အကျွံ မြင့်တက်ခြင်း (overpriced) ဖြစ်ခဲ့ခြင်း၊ ဗဟိုဘဏ်၏ ဘဏ္ဍာရေး ထောက်ပံ့မှု (financing) ကြောင့် ဆီသမားများ စျေးကွက်တွင် ယာယီအဝယ်ရပ်ခြင်း၊ သီးနှံပေါ်ချိန်ဖြစ်၍ ကျပ်ပြန်လိုလာခြင်း တို့ကြောင့် စက်တင်ဘာလတွင် အိမ်နီးခြင်း ကုန်သွယ်ဖက်နိုင်ငံများ၏ ငွေကြေးများ ပျော့သော်လည်း၊ မြန်မာငွေကြေးက မာပါသည်။ သို့သော် အချိန်မည်မျှကြာ မာအောင်ထိန်းထားနိုင်မည်နည်း။

လော်ဘီလုပ်ခြင်း (Lobbying) ဆိုသည်မှာ မိမိတို့အတွက် အကျိုးရှိစေမည့် ပေါ်လစီများချမှတ်စေရန် ကော်ပိုရေးရှင်းကြီးများ၊ ခရိုနီများက အာဏာရှိသူများအား စည်းရုံးသိမ်းသွင်းခြင်းဖြစ်သည်။ ပေါ်လစီချမှတ်သူများနှင့် နေ့စဉ်တွေ့ဆုံပြောဆိုနိုင်သူများက မည်သူတို့နည်း။ ပေါ်လစီတခုချတိုင်း မည်သူ၊ မည်သည့်လုပ်ငန်းများ အကျိုးအမြတ်မည်မျှ ဖြစ်ထွန်းသည်ကို တွက်ကြည့်ခြင်းဖြင့် သိနိုင်ပါသည်။

3.4.2022 (ဗဟိုဘဏ်အမိန့် 12/2022) မည်သူတို့အများဆုံးအကျိုးအမြတ်ရှိခဲ့သနည်း။ ၁၈၅၃ ကျပ် စျေးဖြင့် ၁၀၀ ရာခိုင်နှုန်း အပြည့်အဝ ထောက်ပံ့မှု (subsidized) ရခဲ့သည့် စက်ဆီ၊ စားဆီ တင်သွင်းသူများ သပိတ်ဝင်၊ အိတ်ဝင်ရခဲ့သည်။ သို့သော် ထိုပေါ်လစီကြောင့် ၄ လခန့်အကြာတွင် ပို့ကုန်ကျသဖြင့် ဗဟိုဘဏ်သို့ ဒေါ်လာအဝင်လည်း လျော့သွားပါသည်။ ပြင်ပဒေါ်လာစျေးလည်း ၂၂၀၀ မှ တဖြည်းဖြည်း ၂၄၀၀ ခန့်သို့စတက်ပါပြီ။

5. 8. 2022 (ဗဟိုဘဏ်အမိန့် 36/2022) မည်သူတို့အများဆုံးအကျိုးအမြတ်ရှိခဲ့သနည်း။ ပို့ကုန်ရငွေ ပေါ် လစီ (Export earnings policy) ကို ၁၈၅၀ မှ ၂၁၀၀ သို့၎င်း၊ ၁၀၀ ရာခိုင်နှုန်းမှ ၆၅ ရာခိုင်နှုန်းသို့ ၎င်း ပြောင်းပါသည်။ အခြားတဖက်၌ ဆီတင်သွင်းသူများသို့ အပြည့်အဝ ထောက်ပံ့မှု (fully subsidized) မှ ၅၀ ရာခိုင်နှုန်း ထောက်ပံ့မှု (subsidized) သို့ ပြောင်းပါ သည်။ သို့သော် ၅၀ ရာခိုင်နှုန်းသာ subsidized လုပ်တော့မည့်စနစ်ကို ဦးစွာသိရှိ၍ စျေးကွက်တွင် လက်ဦးမှုယူကာ ရရာစျေးဖြင့်ဒေါ်လာကို ရသလောက်ဝယ်ယူခဲ့သူများက မည်သူတို့နည်း။ ထိုစက်ဆီ၊ စားဆီ၊ ဆေးတင်သွင်းသည့်သူများသာဖြစ်သည်။

ထိုသူတို့ စျေးကွက်တွင် ဒေါ်လာကို ရရာစျေးဖြင့်ဝယ်ယူမှုများကြောင့် အခြားလုပ်ငန်းများလည်း လုပ်မရတော့သည့်အခြေနေများ ဖြစ်ခဲ့ရခြင်းနှင့်အတူ ထင်ကြေးဈေးကွက် (speculation market) ကြီးထွားလာပြီး မီဒီယာများတွင် ၄၅၀၀၊ ၅၀၀၀ထိဖြစ်မည့် ခန့်မှန်းချက်များကြောင့် ပြည်သူအားလုံးအထိတ်တလန့်ဖြစ်၍ မိမိကျပ်ငွေတန်ဘိုးကို ခိုင်မာအောင် (hedge) လုပ်ရန် စျေးကွက်တွင် ရွှေ၊ ဒေါ်လာ၊ ကား၊ မြေ တို့ကိုဝယ်ယူခဲ့ကြပါတော့သည်။

သို့သော် ထိုစျေးအမြင့်တွင် ဆီသမားများအဝယ်ရပ်ပါသည်။ ဝယ်လိုအား အလွန်အကျွံများမှု (demand push) ကြောင့် ဖြစ်သင့်သည့်စျေးထက် ပိုမိုမြင့်မားသောစျေး (overpriced) ဖြင့် မဖြစ်မနေလိုအပ်သူများက ဝယ်ယူရသဖြင့် အရောင်းဝယ်အနည်းကျဉ်းဖြစ်ခဲ့သည်။ သို့သော် တရက်သာကြာပါသည်။ နောက်ရက် ချက်ချင်းပြန်ကျပါသည်။

31.8.2022 (ဗဟိုဘဏ်ကျေညာချက်) မည်သူတို့အများဆုံးအကျိုးအမြတ်ရှိနေသနည်း။ ဒေါ်လာ သန်း ၂၀၀ ကျော် ဘဏ္ဍာရေး ထောက်ပံ့မှု (financing) ကျေညာချက်ထွက်လာပါသည်။ ဆီသမားများ စျေးကွက်တွင် ယာယီဒေါ်လာအဝယ်ရပ်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် ဈေးနှုန်းအမြင့် (overpriced) ဖြစ်နေသော ဒေါ်လာစျေး ကျပါသည်။ ရွှေစျေးသည် စျေးကွက်ဒေါ်လာစျေးပေါ်မူတည်သဖြင့် ရွှေစျေးလည်းကျပါသည်။ ဆီသမားများ စျေးကွက်တွင် ဒေါ်လာကို လောမဝယ်တော့ပါ။ Financing ရသဖြင့် ၃ လအတွင်း အေးအေးဆေးဆေးစျေးစောင့်၍ ဝယ်နိုင်သည့်သဘောဖြစ်သည်။

လက်ရှိပေါ်လစီအရ ၅၀ ရာခိုင်နှုန်း ၂၁၀၀ ဖြင့် ငွေကြေးထောက်ပံ့မှု (subsidies) ရသည့်ပြင် ကျန် ၅၀ ရာခိုင်နှုန်း ကို ၃ လဆိုင်းဖြင့် ဘဏ္ဍာရေး ထောက်ပံ့မှု (financing) ရသည်။ ၃ လအတိုးပါပြီး ဒေါ်လာစျေး ၃၃၀၀ ဖြင့်တွက်၍ ဆီစျေးကိုရောင်းစျေးသတ်မှတ်ပြီး ၃ လပြည့်လျင် ပြန်ဆပ်ရမည်ဟုဆိုရာ ထိုဆီတင်သွင်းသူများက ဤ ၃ လအတွင်း ဒေါ်လာကို ၃၃၀၀ အောက်လျော့၍ ဝယ်ယူနိုင်သလောက် အမြတ်ရနေပါမည်။

ဥပမာ ၃၁၀၀ ဖြင့်ဝယ်၍ ပြန်ဆပ်လျင် တဒေါ်လာကို ၂၀၀ ကျပ်မြတ်ပြီးဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ဒေါ်လာ သန်း ၂၀၀ ထောက်ပံ့မှု (financing) ရရှိမှုအပေါ် ထိုဆီတင်သွင်းသူများ၏ ရရှိသည့်အမြတ်ငွေမှာ (200 x 200 m = 40000 m = 40 billion) 40 ဘီလီယံကျပ် ဖြစ်ပါသည်။ ဒေါ်လာစျေး ၃၂၀၀ ဖြင့်ဝယ်ယူရရှိလျင် ၂၀ ဘီလီယံကျပ် မြတ်မည်ဖြစ်ပါသည်။

အရေးကြီးကုန်စည်ဟု သတ်မှတ်သော စက်ဆီ၊ စားဆီ၊ ဆေးအတွက် လိုအပ်သောဒေါ်လာရရှိရန် လုပ်ဆောင်ရာတွင် ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးအဖြစ် ဒေါ်လာ ရောင်းလိုအား (supply) ကို လျော့ကျစေပြီး၊ ဒေါ်လာ ဝယ်လို အား (demand) ကိုတက်စေခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် စျေးကွက်မျှခြေက ၃၀၀၀ အောက်မဖြစ်နိုင်ဟု ၎င်းတို့ကိုယ်တိုင် တွက်ချက်ခဲ့ဟန်တူပါသည်။ (Financing ပေးသည့် ဒေါ်လာသန်း ၂၀၀ ဖြတ်စျေး၊ ရွှေဒင်္ဂါးရောင်းစျေး၊ ကမ္ဘောဇမ္ဘောဇက ၃၀၀၀ ဖြင့်ဝယ်ယူမည်ဟု တရားဝင် ကျေညာခြင်းတို့ကို ကြည့်၍သိနိုင်ပါသည်။)

သာမာန်စီးပွါးရေးသမားများက အမှောင်ထဲမှာစမ်းတဝါးဖြင့် အရှုံးအမြတ်ကစားနေကြသော်လည်း အကျိုး အမြတ် ကြီးကြီးရသူများကတော့ မပြောင်းလဲသော ထိုလူတစုသာဖြစ်သည်။ လက်ရှိပေါ်လစီဖြင့် ထိုသူတို့အမြတ်ကောင်းနေသရွှေ့ ပေါ်လစီလည်းမပြောင်းသေး၊ မျှခြေလည်းမပြောင်းသေး၊ သူတို့လိုသည့်ဒေါ်လာကို လိုသလောက် လိုချင်သည့်စျေးဖြင့် ဝယ်မရတော့ဘူးဆိုလျင်တော့ ပေါ်လစီလည်းပြောင်းနိုင်သလို၊ နောက် ထပ်မျှခြေအသစ်တခုကိုလည်း ရောက်နိုင်ကြောင်း စဉ်းစားမိပါသည်။ (Thin Thin Nwe)

ေဇာ္ဂ်ီ ေဖာင့္ ျဖင့္ ေအာက္မွာ ဆက္လက္ ဖတ္ရႈ အားေပး နိူင္ ပါသည္

ဘယ္ခ်ိန္ ေပၚလစီ ထပ္ေျပာင္းမလဲ။ ဘယ္ခ်ိန္ ေနာက္မွ်ေျခအသစ္တခုကို ေရာက္မလဲ။ ပို႔ကုန္ရေငြ (Export earnings) ေဒၚလာကို ေစ်းႏွိမ္ယူ၍ စက္သုံးဆီ၊ စားဆီ၊ ေဆးဝါးတို႔အတြက္ ေငြေၾကး ေထာက္ပံ့မႈ (Subsidize) လုပ္သင့္ပါသလား။ Society welfare (ျမန္မာလူ႕ေဘာင္တခုလုံး၏ ရရွိမည့္အက်ိဳးေက်းဇူး) ျဖင့္ တြက္ၾကည့္လ်င္ လုံးဝမလုပ္သင့္ပါ။ သို႔ေသာ္ လူတစ္စု၏အက်ိဳးအျမတ္အတြက္ေတာ့ လုပ္သင့္ပါသည္။

ဧၿပီ ၃ ရက္ေန႕ကစလို႔ ၂၄ နာရီအတြင္း ပို႔ကုန္ရေငြ (earnings) ေဒၚလာကို ၁၀၀ ရာခိုင္ႏႈန္း ၁၈၅၀ က်ပ္ႏႈန္းျဖင့္သိမ္းယူသည့္ အမိန့္ျဖင့္စတင္ခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ ဆီ ၂ ဆီ၊ ေဆးဝါး တင္သြင္းရန္ ၁၈၅၃ ျဖင့္ ေထာက္ပံ့မႈ (subsidized) လုပ္ခဲ့သည္။ အက်ိဳးဆက္အေနျဖင့္ စီးပြါးေရးတခုလုံး ကေမာက္ကမ ျဖစ္ကုန္သည္။

အေျပာင္းလဲမ်ိဳးစုံ၊ အတက္အက်ၾကမ္းၾကမ္း လွိုင္းလုံးမ်ားျဖင့္ ျဖတ္သန္းခဲ့ၿပီးျဖစ္သည္။ ယခုအပတ္တြင္ ေ႐ႊေစ်း၊ ေဒၚလာေစ်းက်ပါၿပီ ေအာ္ေနေသာ္လည္း ယေန႕လက္ရွိ အလုပ္အကိုင္၊ ကုန္ေစ်းႏႈန္း၊ လက္လုပ္ လက္ စား၊ လခစားအေျခခံလူတန္းစားတို႔၏ အေျခေနတို႔ကို ထိုေပၚလစီမလုပ္မီႏွင့္ ယွဥ္၍သုံးသပ္ၾကည့္ပါ။ မည္မွ်ပို၍ဆိုးဝါးသြားသည္ကို သိရွိနိုင္ပါသည္။

ဧၿပီ ၃ ရက္ကရွိသည့္ ေစ်းကြက္မွ်ေျခ တေဒၚလာ ၂၁၀၀ မွ ၅ လခန့္အၾကာတြင္ တေဒၚလာ ၃၀၀၀ ေအာ က္သို႔ မျဖစ္နိုင္ေတာ့သည့္ မွ်ေျခအသစ္တခုသို႔ ေရာက္ရွိခဲ့ၿပီျဖစ္သည္။ အမွားကို အမွားဟုလက္ခံ၍ အမွန္ျဖစ္ေအာင္ျပန္မျပင္ျခင္းသည္ ေနာက္ထပ္အမွားတခုကို က်ဴးလြန္ျခင္း ျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အမွားအတိုင္းဆက္သြားလ်င္ အခ်ိန္တခုတြင္ ေနာက္ထပ္မွ်ေျခအသစ္တခုသို႔ ထပ္မံေရာက္ရွိပါအုံးမည္။

စက္သုံးဆီသည္ သယ္ယူပို႔ေဆာင္ခတြင္ ရာခိုင္ႏႈန္း အမ်ားဆုံးျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ ကုန္ပစၥည္းတန္ဘိုးတြင္ သယ္ယူပို႔ေဆာင္ခသည္ ရာခိုင္ႏႈန္း အနည္းငယ္သာျဖစ္၍ စက္သုံးဆီသည္လည္း ရာခိုင္ႏႈန္း အနည္းငယ္သာပါဝင္သည္။

ယခင္(ဧၿပီ၃ရက္) ႏွင့္ ယခု(စက္တင္ဘာ၂၅ရက္) ကုန္ေစ်းႏႈန္းမ်ားက်ပါသလား၊ တက္ပါသလား။ စက္သုံးဆီေစ်းကေရာ ဧၿပီ ၃ ရက္ေစ်းႏွင့္ ယခုေစ်းႏွိုင္းယွဥ္ၾကည့္ပါ။ ကမာၻ႔ေရနံေစ်း ယခင္ ေဒၚလာ ၁၀၀ အထက္မွ ယခု ေဒၚလာ ၈၀ ေအာက္သို႔က်ေသာ္လည္း၊ ရန္ကုန္ဒီဇယ္ေစ်း ယခင္ ၂၂၀၀ က်ပ္မွ ယခု ၂၆၀၀ က်ပ္ျဖစ္သျဖင့္ စက္သုံးဆီေစ်းလည္း မက်ပါ။ စားဆီေစ်းလည္းမက်ပါ။ ေဆးဝါးေစ်းလည္းမက်ပါ။

အေျခခံစားေသာက္ကုန္ေစ်းႏႈန္းမ်ားတက္၍ ေငြေဖာင္းပြေသာ္လည္း လုပ္ခလစာမ်ား တိုးေပးနိုင္ျခင္းမရွိပါ။တေန႕အနည္းဆုံးလုပ္ခသည္ မေျပာင္းေသး၊ ၄၈၀၀ က်ပ္သာ ျဖစ္သည္။ ေဒၚလာေစ်း ၁၆၀၀ ကာလတြင္ ၃ ေဒၚလာျဖစ္ၿပီး၊ ယခုေဒၚလာေစ်း ၃၂၀၀ ခ်ိန္တြင္ တေဒၚလာခြဲသာျဖစ္သည္။ အစိုးရက မည္သို႔ေျဖရွင္းမည္မသိပါ။

အေမရိကန္ေဒၚလာအၫႊန္းကိန္းက ႏွစ္ ၂၀ အတြင္းအျမင့္ဆုံး ၁၁၂ ထိေရာက္ေနသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အေမရိကန္ေဒၚလာႏွင့္ယွဥ္သည့္ ကမာၻ႔ေငြေၾကးအားလုံးတန္ဘိုးက်ပါသည္။ ဤသို႔ေသာ ကမာၻ႔အေျခေနတြင္ ျမန္မာ့ေငြေၾကးသည္ တန္ဘိုးတက္ရန္အေၾကာင္းမရွိပါ။

ေဒၚလာေစ်းသည္ ဩဂုတ္လကုန္တြင္ အလြန္အကြၽံ ဝယ္လိုအား (Demand push) ေၾကာင့္ ေဈးႏႈန္း အလြ န္အကြၽံ ျမင့္တက္ျခင္း (overpriced) ျဖစ္ခဲ့ျခင္း၊ ဗဟိုဘဏ္၏ ဘ႑ာေရး ေထာက္ပံ့မႈ (financing) ေၾကာင့္ ဆီသမားမ်ား ေစ်းကြက္တြင္ ယာယီအဝယ္ရပ္ျခင္း၊ သီးႏွံေပၚခ်ိန္ျဖစ္၍ က်ပ္ျပန္လိုလာျခင္း တို႔ေၾကာင့္ စက္တင္ဘာလတြင္ အိမ္နီးျခင္း ကုန္သြယ္ဖက္နိုင္ငံမ်ား၏ ေငြေၾကးမ်ား ေပ်ာ့ေသာ္လည္း၊ ျမန္မာေငြေၾကးက မာပါသည္။ သို႔ေသာ္ အခ်ိန္မည္မွ်ၾကာ မာေအာင္ထိန္းထားနိုင္မည္နည္း။

ေလာ္ဘီလုပ္ျခင္း (Lobbying) ဆိုသည္မွာ မိမိတို႔အတြက္ အက်ိဳးရွိေစမည့္ ေပၚလစီမ်ားခ်မွတ္ေစရန္ ေကာ္ပိုေရးရွင္းႀကီးမ်ား၊ ခရိုနီမ်ားက အာဏာရွိသူမ်ားအား စည္း႐ုံးသိမ္းသြင္းျခင္းျဖစ္သည္။ ေပၚလစီခ်မွတ္သူမ်ားႏွင့္ ေန႕စဥ္ေတြ႕ဆုံေျပာဆိုနိုင္သူမ်ားက မည္သူတို႔နည္း။ ေပၚလစီတခုခ်တိဳင္း မည္သူ၊ မည္သည့္လုပ္ငန္းမ်ား အက်ိဳးအျမတ္မည္မွ် ျဖစ္ထြန္းသည္ကို တြက္ၾကည့္ျခင္းျဖင့္ သိနိုင္ပါသည္။

3.4.2022 (ဗဟိုဘဏ္အမိန့္ 12/2022) မည္သူတို႔အမ်ားဆုံးအက်ိဳးအျမတ္ရွိခဲ့သနည္း။ ၁၈၅၃ က်ပ္ ေစ်းျဖင့္ ၁၀၀ ရာခိုင္ႏႈန္း အျပည့္အဝ ေထာက္ပံ့မႈ (subsidized) ရခဲ့သည့္ စက္ဆီ၊ စားဆီ တင္သြင္းသူမ်ား သပိတ္ဝင္၊ အိတ္ဝင္ရခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ ထိုေပၚလစီေၾကာင့္ ၄ လခန့္အၾကာတြင္ ပို႔ကုန္က်သျဖင့္ ဗဟိုဘဏ္သို႔ ေဒၚလာအဝင္လည္း ေလ်ာ့သြားပါသည္။ ျပင္ပေဒၚလာေစ်းလည္း ၂၂၀၀ မွ တျဖည္းျဖည္း ၂၄၀၀ ခန့္သို႔စတက္ပါၿပီ။

5. 8. 2022 (ဗဟိုဘဏ္အမိန့္ 36/2022) မည္သူတို႔အမ်ားဆုံးအက်ိဳးအျမတ္ရွိခဲ့သနည္း။ ပို႔ကုန္ရေငြ ေပၚ လစီ (Export earnings policy) ကို ၁၈၅၀ မွ ၂၁၀၀ သို႔၎၊ ၁၀၀ ရာခိုင္ႏႈန္းမွ ၆၅ ရာခိုင္ႏႈန္းသို႔ ၎ ေျပာင္းပါသည္။ အျခားတဖက္၌ ဆီတင္သြင္းသူမ်ားသို႔ အျပည့္အဝ ေထာက္ပံ့မႈ (fully subsidized) မွ ၅၀ ရာခိုင္ႏႈန္း ေထာက္ပံ့မႈ (subsidized) သို႔ ေျပာင္းပါ သည္။ သို႔ေသာ္ ၅၀ ရာခိုင္ႏႈန္းသာ subsidized လုပ္ေတာ့မည့္စနစ္ကို ဦးစြာသိရွိ၍ ေစ်းကြက္တြင္ လက္ဦးမႈယူကာ ရရာေစ်းျဖင့္ေဒၚလာကို ရသေလာက္ဝယ္ယူခဲ့သူမ်ားက မည္သူတို႔နည္း။ ထိုစက္ဆီ၊ စားဆီ၊ ေဆးတင္သြင္းသည့္သူမ်ားသာျဖစ္သည္။

ထိုသူတို႔ ေစ်းကြက္တြင္ ေဒၚလာကို ရရာေစ်းျဖင့္ဝယ္ယူမႈမ်ားေၾကာင့္ အျခားလုပ္ငန္းမ်ားလည္း လုပ္မရေတာ့သည့္အေျခေနမ်ား ျဖစ္ခဲ့ရျခင္းႏွင့္အတူ ထင္ေၾကးေဈးကြက္ (speculation market) ႀကီးထြားလာၿပီး မီဒီယာမ်ားတြင္ ၄၅၀၀၊ ၅၀၀၀ထိျဖစ္မည့္ ခန့္မွန္းခ်က္မ်ားေၾကာင့္ ျပည္သူအားလုံးအထိတ္တလန့္ျဖစ္၍ မိမိက်ပ္ေငြတန္ဘိုးကို ခိုင္မာေအာင္ (hedge) လုပ္ရန္ ေစ်းကြက္တြင္ ေ႐ႊ၊ ေဒၚလာ၊ ကား၊ ေျမ တို႔ကိုဝယ္ယူခဲ့ၾကပါေတာ့သည္။

သို႔ေသာ္ ထိုေစ်းအျမင့္တြင္ ဆီသမားမ်ားအဝယ္ရပ္ပါသည္။ ဝယ္လိုအား အလြန္အကြၽံမ်ားမႈ (demand push) ေၾကာင့္ ျဖစ္သင့္သည့္ေစ်းထက္ ပိုမိုျမင့္မားေသာေစ်း (overpriced) ျဖင့္ မျဖစ္မေနလိုအပ္သူမ်ားက ဝယ္ယူရသျဖင့္ အေရာင္းဝယ္အနည္းက်ဥ္းျဖစ္ခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ တရက္သာၾကာပါသည္။ ေနာက္ရက္ ခ်က္ခ်င္းျပန္က်ပါသည္။

31.8.2022 (ဗဟိုဘဏ္ေက်ညာခ်က္) မည္သူတို႔အမ်ားဆုံးအက်ိဳးအျမတ္ရွိေနသနည္း။ ေဒၚလာ သန္း ၂၀၀ ေက်ာ္ ဘ႑ာေရး ေထာက္ပံ့မႈ (financing) ေက်ညာခ်က္ထြက္လာပါသည္။ ဆီသမားမ်ား ေစ်းကြက္တြင္ ယာယီေဒၚလာအဝယ္ရပ္ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ေဈးႏႈန္းအျမင့္ (overpriced) ျဖစ္ေနေသာ ေဒၚလာေစ်း က်ပါသည္။ ေ႐ႊေစ်းသည္ ေစ်းကြက္ေဒၚလာေစ်းေပၚမူတည္သျဖင့္ ေ႐ႊေစ်းလည္းက်ပါသည္။ ဆီသမားမ်ား ေစ်းကြက္တြင္ ေဒၚလာကို ေလာမဝယ္ေတာ့ပါ။ Financing ရသျဖင့္ ၃ လအတြင္း ေအးေအးေဆးေဆးေစ်းေစာင့္၍ ဝယ္နိုင္သည့္သေဘာျဖစ္သည္။

လက္ရွိေပၚလစီအရ ၅၀ ရာခိုင္ႏႈန္း ၂၁၀၀ ျဖင့္ ေငြေၾကးေထာက္ပံ့မႈ (subsidies) ရသည့္ျပင္ က်န္ ၅၀ ရာခိုင္ႏႈန္း ကို ၃ လဆိုင္းျဖင့္ ဘ႑ာေရး ေထာက္ပံ့မႈ (financing) ရသည္။ ၃ လအတိုးပါၿပီး ေဒၚလာေစ်း ၃၃၀၀ ျဖင့္တြက္၍ ဆီေစ်းကိုေရာင္းေစ်းသတ္မွတ္ၿပီး ၃ လျပည့္လ်င္ ျပန္ဆပ္ရမည္ဟုဆိုရာ ထိုဆီတင္သြင္းသူမ်ားက ဤ ၃ လအတြင္း ေဒၚလာကို ၃၃၀၀ ေအာက္ေလ်ာ့၍ ဝယ္ယူနိုင္သေလာက္ အျမတ္ရေနပါမည္။

ဥပမာ ၃၁၀၀ ျဖင့္ဝယ္၍ ျပန္ဆပ္လ်င္ တေဒၚလာကို ၂၀၀ က်ပ္ျမတ္ၿပီးျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ေဒၚလာ သန္း ၂၀၀ ေထာက္ပံ့မႈ (financing) ရရွိမႈအေပၚ ထိုဆီတင္သြင္းသူမ်ား၏ ရရွိသည့္အျမတ္ေငြမွာ (200 x 200 m = 40000 m = 40 billion) 40 ဘီလီယံက်ပ္ ျဖစ္ပါသည္။ ေဒၚလာေစ်း ၃၂၀၀ ျဖင့္ဝယ္ယူရရွိလ်င္ ၂၀ ဘီလီယံက်ပ္ ျမတ္မည္ျဖစ္ပါသည္။

အေရးႀကီးကုန္စည္ဟု သတ္မွတ္ေသာ စက္ဆီ၊ စားဆီ၊ ေဆးအတြက္ လိုအပ္ေသာေဒၚလာရရွိရန္ လုပ္ေဆာင္ရာတြင္ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးအျဖစ္ ေဒၚလာ ေရာင္းလိုအား (supply) ကို ေလ်ာ့က်ေစၿပီး၊ ေဒၚလာ ဝယ္လို အား (demand) ကိုတက္ေစခဲ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ေစ်းကြက္မွ်ေျခက ၃၀၀၀ ေအာက္မျဖစ္နိုင္ဟု ၎တို႔ကိုယ္တိုင္ တြက္ခ်က္ခဲ့ဟန္တူပါသည္။ (Financing ေပးသည့္ ေဒၚလာသန္း ၂၀၀ ျဖတ္ေစ်း၊ ေ႐ႊဒဂၤါးေရာင္းေစ်း၊ ကေမာၻဇေမာၻဇက ၃၀၀၀ ျဖင့္ဝယ္ယူမည္ဟု တရားဝင္ ေက်ညာျခင္းတို႔ကို ၾကည့္၍သိနိုင္ပါသည္။)

သာမာန္စီးပြါးေရးသမားမ်ားက အေမွာင္ထဲမွာစမ္းတဝါးျဖင့္ အရႈံးအျမတ္ကစားေနၾကေသာ္လည္း အက်ိဳး အျမတ္ ႀကီးႀကီးရသူမ်ားကေတာ့ မေျပာင္းလဲေသာ ထိုလူတစုသာျဖစ္သည္။ လက္ရွိေပၚလစီျဖင့္ ထိုသူတို႔အျမတ္ေကာင္းေနသေ႐ႊ႕ ေပၚလစီလည္းမေျပာင္းေသး၊ မွ်ေျခလည္းမေျပာင္းေသး၊ သူတို႔လိုသည့္ေဒၚလာကို လိုသေလာက္ လိုခ်င္သည့္ေစ်းျဖင့္ ဝယ္မရေတာ့ဘူးဆိုလ်င္ေတာ့ ေပၚလစီလည္းေျပာင္းနိုင္သလို၊ ေနာက္ ထပ္မွ်ေျခအသစ္တခုကိုလည္း ေရာက္နိုင္ေၾကာင္း စဥ္းစားမိပါသည္။ (Thin Thin Nwe)